Właściwa obsługa, składowanie i wydawanie przemysłowych środków smarnych jest bardzo istotne dla ochrony personelu zakładowego przed przypadkowymi niebezpieczeństwami oraz minimalizacji ryzyka ewentualnych zanieczyszczeń środowiska. Najczęstsze problemy związane ze środkami smarnymi o dużych pojemnościach, na które napotykają menedżerowie i specjaliści utrzymania ruchu, to brak dokładnego oznakowania produktów oraz składowanie ich w otoczeniu ekstremalnych temperatur. Podążając za niektórymi ogólnymi zaleceniami, wielu problemów związanych z olejami i smarami można uniknąć.
Obsługa dostaw środków smarnych
Pod pojęciem obsługi środków smarnych rozumiemy wszystkie czynności związane ze stworzeniem udogodnień przy odbiorze dostawy i rozlokowaniu jej w magazynie lub składzie olejowym. Metoda obsługi środków smarnych zależy od tego, w jaki sposób są one dostarczane: w paczkach bądź luzem – bez opakowania.
Wszystkie wysyłki towaru zawierające olej i smary stałe w kontenerach zawierają do 200 l oleju w każdej beczce i 180 kg smaru w pojemnikach – traktowane są jako produkty opakowane. Większość opakowanych smarów i olejów może być rozładowanych z ciężarówek samochodów przewozowych bez większych uszkodzeń, poprzez zsunięcie ich na drewnianych lub metalowych płozach. Kiedy są dostarczone do klienta na paletach, mogą być przetransportowane za pomocą wózka widłowego bezpośrednio do miejsca składowania. Po rozładunku beczki z olejem mogą być bezpiecznie przemieszczane w magazynie również za pomocą wózka widłowego.
Środki smarne, które są dostarczane luzem, zaliczając do tego dostawy w cysternach samochodowych, ciężarówkowych i kolejowych, wymagają innych procedur rozładunkowych. Dostawy specjalnych smarów w transporterach, tak samo jak w pojemnikach znacznie większych od konwencjonalnych 200-litrowych beczek lub 180-kilogramowych pojemników, również wymagają stosowania odmiennych procedur.
Priorytetem przy odbiorze środków smarnych dostarczanych bez opakowania jest zachowanie środków ostrożności. Zbiorniki magazynowe powinny być zmierzone i ściśle oznakowane, aby mieć pewność, że będą wystarczająco pojemne dla planowanej dostawy. Puste zbiorniki powinny być skontrolowane i wypłukane (jeżeli zachodzi taka potrzeba) oraz należy sprawdzić, czy został zastosowany właściwy typ rury napełniającej. Zawory muszą być odpowiednio ustawione, a każdy zawór rozdzielczy występujący pomiędzy zbiornikami musi być otwarty. Zarówno rura zasilania, jak i wąż hydrauliczny powinny być starannie wydrenowane, aby zminimalizować ryzyko szkodliwego wymieszania się produktu z substancją zanieczyszczającą.
Składowanie środków smarnych
Przy wyborze lokalizacji dla środków ropopochodnych ważne jest, aby uwzględnić takie czynniki, jak ogień oraz wymogi bezpieczeństwa. Opakowane środki smarne mogą być składowane na zewnątrz, w magazynie lub specjalnym składzie olejowym. W miarę możliwości należy unikać składu usytuowanego na zewnątrz zakładu, gdyż występuje ryzyko zanieczyszczenia produktów przez wodę, kurz i brud lub poprzez zmianę fizycznych właściwości środków pod wpływem zewnętrznych warunków atmosferycznych.
W sytuacji kiedy w magazynie olejowym nie ma wystarczająco dużo miejsca na przyjęcie kompletnej dostawy, uzasadnione jest stworzenie specjalnego składu oleju. W składzie takim można zastosować stojaki oraz regały w celu zabezpieczenia wszystkich kontenerów.
Składowanie środków smarnych bez opakowania
Składowanie środków smarnych bez opakowania w większych ilościach jest ekonomicznie uzasadnione oraz ma duże zalety przy ich obsłudze. Jednak pełne korzyści czerpiemy wtedy, jeżeli kompletna instalacja jest odpowiednio wcześniej zaplanowana i zamontowana. Zbiorniki i pojemniki powinny być użyte tylko do jednego rodzaju produktu, aby uniknąć wymieszania zanieczyszczeń i potrzeby czyszczenia. Jednakże należy rozważyć inne czynniki, jeżeli zdecydujemy się na ten rodzaj składowania.
Lokalizacja składów nie powinna znajdować się w obszarach, w których osprzęt zakładu może generować wysoką temperaturę lub bezpośrednie podgrzewanie zbiorników. Nadmiernie zimnych lokalizacji również należy unikać. Nadziemne lokalizacje są preferowane dla zminimalizowania wysokość ssania pompy służącej do wypompowania produktu ze zbiornika. Ponadto składowane zbiorniki powinny być wyposażone w odpowietrzniki, które dopuszczają odprowadzenie nagromadzonego powietrza podczas napełniania i wypróżniania zbiornika ze środków smarujących. Odpowietrzniki powinny być wyposażone w filtry, aby oddzielać kurz, wilgoć i inne zanieczyszczenia od zbiornika.
Wydawanie smarów i olejów
Kiedy smary są rozdzielane innymi metodami niż w kompletnie zabudowanych systemach, pojemniki lub urządzenia stosowane do ich przemieszczenia powinny być utrzymywane w czystości przez cały czas. Każdy zbiornik lub urządzenie powinno być wyraźnie oznaczone etykietą z oznakowaniem poszczególnych produktów i stosowanych tylko dla tych produktów. Urządzenie, które stosowane jest do ostatecznego wprowadzania środków smarnych do użycia, powinno być starannie wyczyszczone jeszcze przed początkiem operacji napełniania. Również misy olejowe oraz zbiorniki powinny być starannie wyczyszczone i spłukane przed napełnieniem ich za pierwszym razem, kontrola powinna być przeprowadzona jeszcze raz jeśli zajdzie potrzeba ponownego napełnienia zbiornika.
Stosując środki ostrożności i procedury obsługi, przechowywania i postępowania ze środkami smarnymi, menedżerowie zakładowi mogą pomóc chronić spójność swoich produktów, minimalizując ryzyko wystąpienia różnorodnych wypadków personelu zakładu, i osiągnąć wyraźne korzyści finansowe oraz eksploatacyjne.
Mike Zinngrabe jest przemysłowym doradcą handlowym w firmie Mobil Industrial Lubricants
Artykuł pod redakcją Kamila Żarów
*******
Kazimierz Majka, założyciel i przez prezes zarządu Ecol:
Artykuł porusza bardzo ważną problematykę występującą w każdym przedsiębiorstwie produkcyjnym lub/i serwisowym (usługowym, dystrybucyjnym, logistycznym) związaną z zapewnieniem środków smarnych na potrzeby eksploatacji maszyn i urządzeń produkcyjnych lub/i serwisowych. Nie z wszystkimi tezami autora się zgadzam, ale większość informacji przedstawionych w artykule jest cenna dla osób przygotowujących założenia dla koncepcji zakładu produkcyjnego lub usługowego.
Dla przedsiębiorstwa produkcyjnego właściwa obsługa, składowanie i wydawanie przemysłowych środków smarnych jest bardzo ważne w celu zapewnienia środkom smarnych właściwości użytkowych zgodnych z założeniami konstruktorów maszyn i urządzeń (środek smarny jest elementem konstrukcyjnym maszyny/urządzenia).
Ochrona personelu zakładowego, ochrona środowiska jak i jakość produktów nie może być warunkowana przypadkowymi niebezpieczeństwami i ryzykiem, i musi być gwarantowana systemem zarządzania produkcją.
Logistyczna obsługa dostaw środków smarnych
Nie zgadzam się z tezą autora Pana Mike Zinngrabe, że składowanie środków smarnych w większych ilościach bez opakowania jest ekonomicznie uzasadnione.
Utrzymywanie zapasów środków smarnych (i jakichkolwiek materiałów) jest kosztowne nie tylko z powodu zamrożenia kapitału obrotowego, ale także z powodu drogich inwestycji związanych z infrastrukturę magazynową (zbiorniki, instalację rozładowcze, przesyłowe, zabezpieczające, monitorujące itd.) oraz ponoszenia dużych nakładów finansowych związanych z nadzorem i pielęgnacją środków smarnych podczas składowania.
Wielkości zapasów środków smarnych powinny być dostosowane do potrzeb ruchowych. Należy dążyć do utrzymywania zapasów środków smarnych w ilościach gwarantujących sprawne wykonanie obsługi smarowniczej w okresie pomiędzy kolejnymi dostawami (co współcześnie nie jest trudne).
Przechowywanie zapasów olejów w zbiornikach magazynowych związane jest z eksploatacją strategicznych maszyn/urządzeń, a ich ilość musi wynikać wyłącznie z potrzeby zapewnienia ciągłości smarowania elementów maszyny/urządzenia w czasie ruchu i wybiegu przed zatrzymaniem w czasie awarii.
Następnym czynnikiem warunkującym dostawy środków smarnych w opakowaniach jednorazowych o jak najmniejszej pojemności jest konieczność zapewnienia środkom smarnym dostarczonym do magazynu i pobranym do wykonania obsługi smarowniczej niezmiennych własności fizykochemicznych, w tym odpowiedniej klasy czystości. To dlatego większość dostaw olejów, smarów plastycznych i smarów stałych odbywa się w opakowaniach jednorazowych (oleje od 0,5 l baniek do 200-litrowych beczek, smary od 1 kg hoboków do 180-kilogramowych drumsów). Coraz większą popularnością cieszą się dostawy olejów w kontenerach polietylenowych o poj. 600 l, 1000 l i 1200 l, gdyż umożliwiają utworzenie większych zapasów bez konieczności przepompowywania ich do zbiorników magazynowych.
Beczki i drumsy z środkami smarnymi transportowane są najczęściej na paletach, co ułatwia ich rozładunek z samochodów za pomocą samojezdnych wózków widłowych bezpośrednio do magazynu lub w obrębie maszyny/urządzenia. W użyciu są także ręczne wózki paletowe stosowane do przemieszczania palet na samochodzie i do rozładunku z samochodu na rampę rozładunkową. Ponadto w transporcie stosuje się samowyładowcze samochody ciężarowe wyposażone w windy platformowe lub w żurawie obrotowe umożliwiające rozładunek palet oraz drumsów i beczek w każdym miejscu przeznaczenia
Środki smarne, głównie oleje smarowe, które są dostarczane luzem w cysternach samochodowych i kolejowych, wymagają innych procedur rozładunkowych. Priorytetem jest zapewnienie czystości i ilości oleju podczas przewozu i czynności rozładowczych.
Odbiór, rozładunek i magazynowanie środków smarnych dostarczanych luzem w cysternach
Rozładunek olejów dostarczonych luzem w autocysternie lub w cysternie kolejowej powinien być poprzedzony sprawdzeniem zgodności dostawy z dokumentami przewozowymi w zakresie asortymentu, ilości oraz jakości. W celu sprawdzenia jakości dostarczonego oleju należy pobrać próbki oleju do badań oraz tzw. próbki rozjemcze umożliwiające rozstrzyganie reklamacji oleju. W przypadku, gdy odbiorca oleju dysponuje swoim laboratorium, należy wykonać badanie własności olejów umożliwiających bezsporną identyfikację jakości zgodnie z atestem producenta. W razie braku własnego laboratorium badawczego ocenę jakości dostarczonych produktów należy zlecić uprawnionemu laboratorium zewnętrznemu.
Rozładowywanie oleju należy rozpocząć tylko wtedy, gdy istnieje stuprocentowa pewność, że dostawa jest zgodna z zamówieniem i z dokumentami dostawy. W przypadku współpracy ze sprawdzonym i wiarygodnym dostawcą, procedurę kontroli jakości oleju można ograniczyć do pobrania i zabezpieczenia próbek rozjemczych oleju. Pobór próbek oleju przeprowadzić zgodnie z obowiązującymi normami.
Rozładunek olejów dostarczonych luzem (lub/i w beczkach, lub/i w kontenerach) może się odbywać do zbiorników magazynowych przeznaczonych wyłącznie do dostarczonego gatunku oleju. Zbiorniki magazynowe powinny być ściśle oznakowane i skontrolowane przed rozładunkiem w zakresie czystości i wolnej pojemności.
Puste zbiorniki magazynowe, które nie były jeszcze używane, oraz zbiorniki po innych gatunkach olejów, muszą być odpowiednio wyczyszczone i wypłukane. Szczególnie ważne jest zapewnienie czystości chemicznej wnętrza zbiornika. Resztki środków konserwacyjnych zastosowanych do zabezpieczenia przed korozją nowego zbiornika oraz resztki innego gatunku oleju poprzednio przechowywanego w zbiorniku mogą skutecznie zmienić własności użytkowe rozładowywanego oleju. Podobny wpływ na przyszłe własności rozładowywanego oleju może mieć stan instalacji rozładowczej.
Najskuteczniejszą metodą czyszczenia jest hydrodynamiczne czyszczenie wodą o wysokim i ultra wysokim ciśnieniu (60–300 MPa) i płukanie olejem za pomocą wysokowydajnych agregatów.
Odbiór, rozładunek i składowanie środków smarnych dostarczanych w opakowaniach jednorazowych
Rozładunek olejów i smarów dostarczanych w opakowaniach jednorazowych jednoznacznie oznakowanych musi być także poprzedzony odbiorem ilościowym i jakościowym. Dostawa musi być zgodna z zamówieniem i dokumentacją przewozową.
Do każdego asortymentu środka smarnego musi być dostarczony atest jakości.
Zakres, kryteria i procedury odbioru jakościowego olejów i smarów należy uzgodnić z dostawcą w zamówieniu lub/i w umowie. Podobnie jak przy odbiorze olejów luzem, skalę poboru próbek rozjemczych i badań jakości dostarczonych olejów należy dostosować do wiarygodności dostawcy i przepisów obowiązujących w tym zakresie.
Opakowania jednorazowe są gwarancją zachowania jakości, w tym czystości oleju oleju (smaru) na drodze od producenta do maszyny/urządzenia, dlatego w przypadku używania w zakładzie dużego asortymentu środków smarnych w jednostkowo małych porcjach, kupowanie ich w opakowaniach jednorazowych jest najbardziej ekonomiczną metodą gospodarki materiałowej w zakładzie.
W miarę możliwości należy unikać składu usytuowanego na zewnątrz zakładu, gdyż występuje ryzyko zanieczyszczenia produktów przez wodę, kurz i brud, lub poprzez zmianę fizycznych właściwości środków pod wpływem zewnętrznych warunków atmosferycznych.
W sytuacji, kiedy magazyn olejowy nie ma wystarczająco dużo miejsca na przyjęcie kompletnej dostawy olejów w opakowaniach jednorazowych lub w warunkach budowy nowych obiektów brak jest magazynu na oleje i smary, uzasadnione jest stworzenie specjalnego składu olejów i smarów. W składzie takim można zastosować stojaki oraz regały w celu zabezpieczenia wszystkich kontenerów.
Kontenery i beczki z olejami złożone na zewnątrz należy dodatkowo nakryć plandeką lub folią aby ograniczyć wpływ warunków atmosferycznych (deszcz, śnieg, pyły).
*******
