Zgodnie z prawem obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie pracownikowi odpowiedniej ochrony przed zagrożeniami oraz czynnikami uciążliwymi i szkodliwymi dla zdrowia. Środki ochrony indywidualnej – ochronę głowy, twarzy i oczu – uznaje się za podstawę bezpieczeństwa.
Podstawą doboru środków ochrony indywidualnej głowy, twarzy i oczu powinny być wyniki oceny ryzyka zawodowego. Istotne jest, aby ocena była powtarzana w przypadku zmian na stanowisku pracy, np. gdy dochodzi do wymiany stosowanych maszyn, urządzeń ochronnych, czy też zmiany organizacji pracy.
Istotne jest zebranie i analiza informacji dotyczących:
- niezbędnego czasu przebywania pracownika w strefie niebezpiecznej lub skażonej,
- stopnia uciążliwości wykonywanej pracy,
- możliwego do zaakceptowania stopnia ograniczenia czynności niezbędnych podczas wykonywania pracy (np. swobody wykonywania ruchu, pola widzenia),
- sposobu wentylacji pomieszczeń,
- rodzaju wykonywanej pracy na danym stanowisku,
- części ciała pracowników narażonych na działanie czynników szkodliwych i niebezpiecznych,
- rodzajów oraz stężeń lub natężeń czynników szkodliwych i niebezpiecznych na stanowisku pracy,
- pozycji, w której pracownik wykonuje pracę,
- konieczności przemieszczania się i jego zasięgu,
- innych zagrożeń zewnętrznych (np. zagrożenia wybuchem, pożarem, wirującymi elementami maszyn).
Klasyfikacja środków ochrony indywidualnej
Środki ochrony indywidualnej dzieli się na grupy. Każda z nich związana jest z określonymi funkcjami ochronnymi. Są to środki do ochrony:
- głowy: hełmy ochronne, kaski,
- kończyn: rękawice ochronne, ręczne ekrany ochronne, obuwie ochronne,
- twarzy: osłony przeciwodpryskowe, przyłbice spawalnicze,
- oczu: okulary ochronne, okulary przeciwodpryskowe, gogle,
- dróg oddechowych: aparaty oddechowe, maski, półmaski, kaptury ochronne,
- przed upadkiem z wysokości: specjalistyczna uprząż, szelki, liny,
- ciała: kombinezony ochronne, fartuchy,
- słuchu: nauszniki przeciwhałasowe, wkładki douszne.
Obowiązki pracodawcy i pracownika
Pamiętać należy, że w myśl kodeksu pracy, pracodawca jest obowiązany przydzielać bezpłatnie pracownikom środki ochrony indywidualnej, a także odzież i obuwie robocze. Oprócz tego do obowiązku pracodawcy należy zapewnienie nie tylko konserwacji, ale również odkażania, naprawy i prania odzieży i obuwia. Pracodawca powinien ustalać tabele norm przydziału niezbędnych środków ochrony indywidualnej i obuwia roboczego dla uprawnionych stanowisk pracy. Nie bez znaczenia pozostaje w gestii pracodawcy zapewnienie szkolenia pracowników w zakresie zasad posługiwania się środkami ochrony indywidualnej, a także ich użytkowania i konserwacji.
Kluczowe miejsce zajmuje niedopuszczanie do pracy pracowników bez środków ochrony indywidualnej, które są wymagane na danym stanowisku pracy. Ważne jest, aby do pracy nie byli dopuszczani pracownicy bez wymaganych środków ochrony.
Pracownicy również obarczeni są obowiązkami w zakresie używania środków ochrony indywidualnej. Przede wszystkim pracownik powinien dbać o wydane mu środki ochrony i odzież roboczą. Oprócz tego w przypadku utraty lub zniszczenia środków ochrony z winy pracownika, ma on obowiązek uiścić kwotę równą niezamortyzowanej części wartości utraconych lub zniszczonych środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego.
Ochrona głowy
Podstawę ochrony głowy stanowią hełmy ochronne. Mają one za zadanie zabezpieczanie głowy przed urazami mechanicznymi, które wywołane są spadaniem lub przemieszczaniem się przedmiotów. Hełmy chronią przed uderzeniami głową o elementy konstrukcji i części maszyn. Typowe hełmy, tzw. ogólnoprzemysłowe, mogą być używane w temperaturach od –10°C do 50°C.
W razie potrzeby warto zadbać o modele, które zapewniają ochronę górnej części głowy przed skutkami uderzenia o nieruchome, twarde lub ostre przedmioty. Interesujące rozwiązania stanowią także hełmy zapewniające ochronę przed odpryskami stopionego metalu oraz przed niewielkimi bocznymi siłami ściskającymi.
Hełmy przemysłowe służą do ochrony głowy przed urazami mechanicznymi, które wywołane są uderzeniami spadających lub przemieszczających się przedmiotów oraz odpryskami ciał stałych. Można nabyć hełmy projektowane z myślą o energetykach. Mogą one pracować w strefach zagrożonych wybuchem. Cechują się możliwością kontaktu z przewodnikami elektrycznymi pod napięciem.
Warto posłużyć się konkretnym przykładem. Hełm Uvex Airwing 9762 wyposażony jest w unikatowy system wentylacji. Duże, regulowane otwory wentylacyjne umieszczono z przodu i z tyłu hełmu. Zapewniają one optymalne wietrzenie. Hełm wyposażony jest w sześciopunktową więźbę tekstylną. W konstrukcji uwzględniono również boczne otwory umożliwiające montaż nauszników przeciwhałasowych oraz nahełmowych osłon twarzy. Tym sposobem zyskuje się ochronę przed uderzeniem ciał stałych oraz porażeniem prądem elek trycznym. Hełmy w wersjach przeznaczonych dla energetyków cechują się zamkniętymi otworami wentylacyjnymi.
Inny przykład stanowić może przemysłowy hełm ochronny WALTER z oferty firmy Marel Plus. Służy on do ochrony głowy przed urazami mechanicznymi wywołanymi uderzeniami spadających lub przemieszczających się przedmiotów oraz uderzeniami głową o elementy konstrukcji i części maszyn. Hełm przeznaczony jest do zastosowań ogólnoprzemysłowych. Wykonano go z tworzywa HDPE, które pozwala na użytkowanie w zakresie temperatur od –10°C do 50°C. Komplet obejmuje również pasek. Okres użytkowania to 3 lata.
Hełmy w warunkach szczególnych
Pamiętać należy, że hełmy produkowane są także z myślą o stosowaniu w szczególnych warunkach. Stąd też kluczowe miejsce zajmuje odpowiednie dobranie hełmu w przypadku, gdy będzie on używany w pracy na wysokościach czy też w miejscach, w których może dojść do kontaktu z ogniem.
Kluczowa zaleta hełmów, które znajdują zastosowanie przy pracach na wysokości, to przede wszystkim wytrzymałość. Dodatkowo zapewniają one ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym, a także przed rozbryzgami płynnego metalu. Hełmy o zwiększonej wytrzymałości są wyposażone w regulację docisku pod brodą. Regulacja jest zapewniona dzięki wygodnym taśmom poliestrowym. Bezpośrednio do głowy przylega wymienna opaska z taśmy.
Hełmy dostępne są w wersjach trudnopalnych. Spełniają one wymagania dodatkowych norm, dlatego też ich szerokie spektrum zastosowań obejmuje również miejsca, w których obecny jest metan. Niektóre modele dostępne są z paskiem podbródkowym. Istotna cecha hełmów to również właściwości antystatyczne.
W przypadku pracy w pomieszczeniach o niskiej temperaturze warto zadbać o hełmy wykonane z laminatów poliestrowo-szklanych (np. hełm Eskimos oferowany przez Kaliskie Zakłady Przemysłu Terenowego). Hełmy tego typu wyposażone są w wymienny wkład ocieplający.
Przydatne okazać się mogą ocieplacze przystosowane do zamontowania w hełmach. Ocieplacz przypomina czapkę podpinaną za pomocą rzepów do pasa głównego obejmy głowy. Zewnętrzna powierzchnia wykonana jest z materiałów niechłonących wilgoci.
Osłony twarzy
Podstawowe środki ochrony twarzy to przede wszystkim samonośne uchylne osłony. Są one montowane na nagłowiu samonośnym. Tym sposobem zyskuje się ochronę przed odpryskami ciał stałych, cieczami a także chemikaliami. Nagłowie wykonane jest najczęściej z polipropylenu, a regulacja odbywa się za pomocą pokrętła. W razie potrzeby szybę można wymienić.
Bardzo często zastosowanie znajdują półmaski, które są mocowane do gogli. Dostępne są także osłony twarzy przeznaczone do mocowania na hełmie. Cechują się one nie tylko odpornością na uderzenia, ale również możliwością pracy w szerokim zakresie temperatur.
Warto również zwrócić uwagę na osłony dla spawaczy. Nowoczesne środki ochrony łączą w sobie funkcjonalność tradycyjnych osłon z filtrami spawalniczymi. Są to tzw. przyłbice. Interesujące rozwiązanie stanowi zmienny stopień zaciemnienia. Filtr cechuje się czterema poziomami czułości do spawania łukowego. Funkcjonalność bardziej zaawansowanych modeli umożliwia połączenie z systemami ochrony dróg oddechowych. Nowoczesne technologie pozwalają na łatwe usuwanie wydychanego powietrza. Ważne jest niedopuszczanie dymów spawalniczych. Istotna zaleta dostępnych na rynku przyłbic to przede wszystkim niewielka masa oraz uniwersalna szerokość. Tym sposobem zyskuje się ergonomię pracy oraz możliwość stosowania w miejscach o ograniczonej przestrzeni. Niektóre modele bazują na ogniwach słonecznych, dzięki czemu trwałość baterii jest znacznie wydłużona.
Na przykład uchwyty do osłon twarzy F800 z oferty firmy Top Serw cechują się formowanym mocowaniem osłony twarzy, które zintegrowane jest z ochraniaczem podbródka (bez wizjera). Środki ochrony tego typu stanowią alternatywne rozwiązanie dla tradycyjnego półkasku z osłoną twarzy. Uchwyt wyposażony jest w ramkę wokół osłony twarzy. Jest ona wykonana z przezroczystego poliwęglanu, który zapewnia wysoki poziom ochrony oraz szerokie pole widzenia. Komfort użytkowania poprawiają osłony brody oraz zapadkowy mechanizm podnoszenia z blokadą pozycji. Jako akcesoria nabyć można osłony, łącznie z tymi, które chronią przez zaparowaniem.
Ochrona oczu
Podstawę ochrony oczu stanowią okulary ochronne. Nowoczesne modele cechują się lekkością, dzięki wykonaniu z poliwęglanu. Zapewniają one zabezpieczenie przed skutkami odprysków oraz chronią przed promieniowaniem UV. Nie mniej ważna pozostaje miękkość, a także elastyczność zauszników. Warto podkreślić, że okulary nabyć można z soczewkami o różnych kolorach – bezbarwnym, szarym, lustrzanym, żółtym. Interesujące rozwiązania stanowią soczewki niezaparowujące. Dostępne są modele soczewek pokryte dodatkową powłoką, która zabezpiecza je przed zarysowaniem.
Na rynku dostępne są modele okularów ochronnych o sportowym wyglądzie. Noski wykonane są z hipoalergicznego materiału. Elastyczność dobranych materiałów sprawia, że okulary łatwo dopasowują się do każdego rodzaju twarzy. Niektóre modele soczewek są panoramiczne, dzięki czemu pole widzenia jest doskonale zapewnione. Nabyć można również soczewki głęboko wyprofilowane i miejscowo pogrubione w celu zredukowania przestrzeni między twarzą a soczewką. W bardziej zaawansowanych modelach można regulować zarówno długość zauszników, jak i kąt nachylenia. Uniwersalne okulary ochronne dobrze dopasowują się do każdego rodzaju twarzy za pomocą punktów regulacji.
Bardzo często przy ochronie oczu zastosowanie znajdują gogle ochronne. Zapewniają one nie tylko wysoki poziom ochrony, ale również szerokie pole widzenia. Warto podkreślić, ze niektóre modele mogą być noszone z okularami korekcyjnymi i półmaskami oddechowymi. Taśmę nagłowia wyposażono w obrotowy zaczep, ułatwiający użytkowanie z hełmu.
Gogle produkowane są również z myślą o spawaczach. Na przykład gogle spawalnicze SB-1 z oferty firmy Premar wykonane są z blachy aluminiowej. Wyposażone są w system bocznych wywietrzników. Elementy przyoczne obszyto delikatną gumą silikonową. Gogle łatwo przystosowują się do powierzchni twarzy dzięki ruchomym w poziomie koszyczkom. Komfort użytkowania poprawia elastyczna taśma opasająca głowę, z możliwością regulacji.
Autor: Piotr Jagielski
