Energia to dzisiaj produkt deficytowy, ale bardzo potrzebny. W przemyśle jest zużywany na każdym etapie funkcjonowania firmy. W niektórych branżach jest najkosztowniejszym surowcem wykorzystywanym w produkcji.
Rozwiązania SaaS z powodzeniem są stosowane już od dłuższego czasu w aplikacjach i systemach przeznaczonych dla działów IT i firm z tego obszaru, np. rozwiązania Service Desk, systemy pracy grupowej czy rozwiązania do prowadzenia telekonferencji.
Aplikacja instalowana bezpośrednio na komputerze użytkownika
Również rozwiązania przeznaczone dla innych działów coraz częściej występują w modelu SaaS. Są to między innymi systemy CRM, poczta elektroniczna, czy nawet pakiety aplikacji biurowych.
Niedawno na rynku polskim również rozwiązania skierowane do działów utrzymania ruchu i służb technicznych (CMMS, EAM) dołączyły do tej grupy. Przykładem jest system IBM Maximo dostępny w modelu SaaS od maja bieżącego roku.
Aplikacja klient-serwer
Co to jest SaaS?
Software as a Service (oprogramowanie jako usługa) to model dystrybucji oprogramowania, gdzie dostawca udostępnia aplikację użytkownikom poprzez Internet.
Dla użytkownika końcowego w zasadzie nie ma różnicy pomiędzy systemem z interfejsem webowym zainstalowanym, wdrożonym i zarządzanym w ramach przedsiębiorstwa a rozwiązaniami SaaS. Pojawiają się one jednak na poziomach licencjonowania, konserwacji i utrzymania systemu.
Aby lepiej przedstawić ideę Software as a Service, przyjrzyjmy się dotychczas stosowanym modelom dostępu do aplikacji.
Najstarszym i najprostszym rozwiązaniem są aplikacje instalowane i udostępniane bezpośrednio na komputerze użytkownika.
Nieco bardziej skomplikowanym rozwiązaniem są aplikacje typu klient-serwer, w ramach których system składa się z 2 elementów (aplikacji serwerowej i klienckiej). Typowymi przykładami takich rozwiązań są serwery pracy grupowej i poczty elektronicznej, np. MS Exchange czy Lotus Notes. W modelu sieciowym główny program zainstalowany jest na centralnym serwerze. Aby z niego korzystać, konieczne jest zainstalowanie dodatkowego oprogramowania na komputerze użytkownika. Aplikacja kliencka, łącząc się z serwerem, umożliwia korzystanie z systemu i wymianę informacji pomiędzy użytkownikami. W ramach modelu klient-serwer możliwe jest korzystanie ze wspólnej bazy informacji przez wielu użytkowników, jednak tylko z komputerów z zainstalowaną aplikacją klienta. W tego typu rozwiązaniach konieczne jest zapewnienie, utrzymanie i zarządzanie aplikacją centralną i niezbędnymi do jej działania zasobami (serwery, urządzenia zasilania awaryjnego, kopie bezpieczeństwa itp.).
Aplikacja webowa
Systemy z dostępem przez przeglądarkę internetową stanowią kolejny etap rozwoju systemów informatycznych. W tym modelu główny system również jest zainstalowany na centralnym serwerze, ale dostęp dla użytkowników realizowany jest poprzez stronę internetową/intranetową. Dzięki takiemu rozwiązaniu użytkownik może połączyć się z systemem z dowolnego komputera bez konieczności instalowania na nim dodatkowego oprogramowania. Obecnie większość systemów informatycznych (F-K, ERP, CMMS, EAM) ma wersje z dostępem z poziomu przeglądarki. Do prawidłowego funkcjonowania tego typu systemów nadal konieczne jest zarządzanie aplikacją zainstalowaną na centralnym serwerze.
W celu zwiększenia bezpieczeństwa, optymalizacji kosztów utrzymania infrastruktury informatycznej oraz zmniejszenia obciążenia i kosztów personelu IT, niektóre przedsiębiorstwa decydują się na outsourcing w zakresie utrzymania i zarządzania centralnych systemów informatycznych. Rozwiązanie takie, określane mianem ASP (Application Service Provider), polega na przekazaniu firmie zewnętrznej odpowiedzialności za sprzęt i funkcjonowanie głównych systemów przedsiębiorstwa. Ponieważ przy systemach ze zdalnym dostępem fizyczna lokalizacja serwera nie ma znaczenia (pod warunkiem zapewnienia odpowiedniej przepustowości sieci), wiele firm oferujących usługi ASP utworzyło dedykowane centra komputerowe obsługujące wielu klientów. Specjalistyczne centra komputerowe dysponują zaawansowanymi mechanizmami zapewniającymi wysoki poziom bezpieczeństwa danych i aplikacji. Gwarantują one ciągły dostęp do systemów, nawet w przypadku awarii zasilania, czy nawet automatyczne przełączanie użytkowników na inne serwery w przypadku uszkodzenia pojedynczego komputera lub całego centrum wskutek np. pożaru czy powodzi. Model ASP, choć zapewnia wysokie bezpieczeństwo i stałe koszty utrzymania infrastruktury, na etapie wdrożenia nadal wymaga zakupu licencji, czyli poniesienia wszystkich kosztów związanych z implementacją nowego rozwiązania. W późniejszym etapie koszty aktualizacji i serwisu również ponosi właściciel systemu.
Idea rozwiązań Software as a Service wywodzi się z modelu ASP i oferuje dostęp do aplikacji biznesowych na podobnych zasadach. Podstawowa różnica tkwi w jego licencjonowaniu.
W rozwiązaniach SaaS klient nie kupuje licencji, uzyskując dostęp do rozwiązania udostępnianego przez dostawcę na podstawie abonamentu. Przy takim podejściu system informatyczny staje się stałym kosztem, a nie jednorazowym wydatkiem w momencie zakupu. Model SaaS przerzuca nie tylko obowiązki zarządzania, ale również aktualizacji i pomocy technicznej z konsumenta na dostawcę.
Zalety i wady rozwiązań Software as a Service
Do największych zalet rozwiązań SaaS należy zaliczyć przede wszystkim bezpieczeństwo – gwarantowane umową z dostawcą, oraz koszty posiadania i utrzymania aplikacji (TCO – Total Cost of Ownership). Mimo że w skali długoterminowej może się wydawać, iż zakup oprogramowania jest bardziej opłacalny, to należy pamiętać o dodatkowych kosztach posiadania rozwiązania na własność, które na pierwszy rzut oka mogą być niewidoczne:
- koszt sprzętu,
- koszt utrzymania i rozbudowy infrastruktury,
- koszt utrzymania oprogramowania,
- koszt dedykowanych specjalistów w dziale IT,
- koszt uaktualnień i wdrożeń nowych wersji oprogramowania.
Dodatkową zaletą rozwiązań SaaS jest możliwość korzystania z aplikacji zaraz po podpisaniu umowy z dostawcą bez konieczności zakupu serwerów, oprogramowania i żmudnego procesu jego instalacji, parametryzacji i konfiguracji.
Najczęściej podkreślane korzyści dla użytkownika aplikacji w modelu SaaS to:
- brak jednorazowego kosztu zakupu aplikacji – dostęp do aplikacji w modelu SaaS odbywa się zwykle na podstawie stałej opłaty,
- krótszy i mniej kosztowny proces wdrożenia,
- brak konieczności instalacji aplikacji na komputerze użytkownika – używana jest standardowa przeglądarka WWW,
- oszczędność na kosztach wsparcia i serwisu – firma korzystająca z SaaS nie musi utrzymywać rozbudowanego działu IT czy korzystać z zewnętrznych usług tego typu,
- dostęp do zawsze aktualnej wersji oprogramowania – brak konieczności dokonywania aktualizacji aplikacji,
- możliwość korzystania z aplikacji z dowolnego komputera i z dowolnego miejsca,
- gwarancja bezpieczeństwa – usługi Software as a Service świadczone są przez systemy informatyczne zabezpieczone fizycznie i logicznie, tak by sprostać najbardziej wymagającym klientom,
- bezpieczeństwo danych – dostawca SaaS tworzy kopie bezpieczeństwa danych klientów,
- skalowalność – rozwiązania SaaS łatwo skalują się wraz ze wzrostem zapotrzebowania ze strony klienta, ponieważ działają na platformie zaprojektowanej do obsługi tysięcy użytkowników,
- duża dostępność – SaaS to usługi, które muszą być dostępne bez przerwy,
- dostawcy zapewniają najwyższy poziom niezawodności łącznie z systemami gwarantującymi ciągłość pracy na wypadek klęsk żywiołowych lub poważnych awarii (systemy typu disaster recovery).
Wiele przedsiębiorstw nie jest w stanie zapewnić wielu z wymienionych powyżej punktów, realizując typowe wdrożenie systemu informatycznego. Często wdrożenie niektórych typów aplikacji, choć byłoby uzasadnione biznesowo, nie jest możliwe ze względu na zbyt wysokie koszty lub zbyt długi czas wdrożenia (np. systemy ERP, EAM). Właśnie w takich sytuacjach aplikacje w modelu SaaS stają się interesującą alternatywą.
Rozwiązanie ASP/SaaS
Mimo szeregu zalet rozwiązania w modelu SaaS mają też pewne wady, z których warto zdawać sobie sprawę przed podjęciem decyzji o zakupie usługi dostępu do oprogramowania:
- brak bezpośredniej kontroli nad aplikacją – ponieważ dostawca odpowiada za stabilność i dostępność świadczonej usługi, sprawuje też pełną kontrolę nad udostępnianą aplikacją,
- konieczność posiadania niezawodnego podłączenia do Internetu o odpowiedniej przepustowości,
- uzależnienie się od zewnętrznego dostawcy – w modelu SaaS klient jest właścicielem danych przechowywanych w systemie, ale to dostawca jest właścicielem licencji,
- bezpieczeństwo – uniwersalna i najczęściej wymieniana obawa związana z SaaS. Klient powierza ważne i często poufne dane dostawcy SaaS i chce mieć gwarancję, że będą one odpowiednio zabezpieczone przed niepowołanym dostępem.
Rynek rozwiązań SaaS, choć wciąż bardzo młody, dynamicznie się rozwija, obejmując coraz więcej obszarów działalności przedsiębiorstw. Istotnym elementem wspierającym ten rozwój z pewnością jest możliwość pozyskania dofinansowania na zakup usług SaaS przez firmy z sektora MŚP.
Maciej Guzek, CMMS Dept. Marketing & Sales Manager, AIUT
Autor: Maciej Guzek
