Dostawcy mają nadzieję, że popyt na łożyska wzrośnie. Najczęściej sprzedają łożyska kulkowe i igiełkowe. Wciąż najpopularniejszymi producentami są firmy SKF i FAG. Prawie wszyscy użytkownicy są zadowoleni ze współpracy z dostawcami, ale zdarzało się, że musieli zrezygnować z usług niektórych z nich. Na wybór łożysk wpływają głównie parametry techniczne i żywotność tych produktów.
Z ankiety przeprowadzonej przez Inżynierię i Utrzymanie Ruchu Zakładów Przemysłowych wsród dostawców łożysk na polski rynek wynika, że w 2010 r. wszyscy respondenci spodziewają się wzrostu sprzedaży tych produktów. W porównaniu do wyników z ubiegłego roku (większość ankietowanych stwierdziła, że poziom sprzedaży nie uległ żadnej zmianie, a wręcz się zmniejszył) jest to bardzo optymistyczna wizja. Przypuszczeń dostawców niestety nie potwierdzają dane zebrane od użytkowników łożysk. Według nich wydatki na łożyska w aktualnym roku, przyrównując do 2009 r., pozostaną na tym samym poziomie (77% odpowiedzi). 14% respondentów twierdzi nawet, że spodziewają się spadku ilości pieniędzy wydawanych na te urządzenia (wykres 1).
Warto w tym miejscu przyjrzeć się profilowi klientów. Łożyska znajdujące się w ofercie dostawców kupowane są najchętniej przez firmy z sektora drzewnego i papierniczego (100%), a także maszynowego (80%). Około dwóch trzecich klientów to przedstawiciele branży motoryzacyjnej, przemysłu lekkiego oraz ciężkiego i metalowego. Mniej chętnie łożyska nabywa motoryzacja i transport (40%) (wykres 2).
Łożyska najbardziej popularne
Ankietowani dostawcy odnotowują największy popyt na łożyska kulkowe (80%). W przypadku 40% respondentów dobrze sprzedają się łożyska igiełkowe. Łożyska baryłkowe, walcowe, stożkowe są popularne tylko u 20% dostawców (wykres 3).
A jakie łożyska są wykorzystywane przez użytkowników? Prawie wszyscy przedstawiciele tej grupy używają łożysk kulowych. Kolejnymi często stosowanymi łożyskami są baryłkowe, walcowe oraz stożkowe. Ponad połowa ankietowanych eksploatuje też łożyska ślizgowe i igiełkowe. (wykres 4).
Niezbyt chętnie stosowane łożyska
Dostawcy (60%) mają w ofercie również łożyska niestandardowe (np. ceramiczne, hybrydowe). Stosuje je tylko 21% użytkowników. Pozostali respondenci nie zaobserwowali potrzeby montowania ich w swoich maszynach. Inne argumenty „przeciwko” tym produktom to: stosowanie łożysk zalecanych przez producentów maszyn, potrzeba zgodności z katalogami części zamiennych do maszyn, opieranie się na wymiarach znormalizowanych.
96% ankietowanych użytkowników nie stosuje także łożysk fabrycznie regenerowanych. Co wpływa na taką decyzję? Respondenci nie mają zaufania do tego typu łożysk. Uważają, że charakteryzują się one mniejszą żywotnością i w związku z tym wymiana staje się nieopłacalna. Również problem stanowić może zbyt mała średnica łożyska. Dodatkowo część użytkowników woli zastąpić stare łożyska nowymi. Inną przyczyną, dla której ankietowani nie stosują łożysk fabrycznie regenerowanych, jest fakt, że nie otrzymali jeszcze od żadnego dostawcy oferty na tego typu urządzenia, a co za tym idzie, nie mogli wyrobić sobie na ich temat żadnej opinii.
Większym zainteresowaniem użytkowników cieszą się łożyska o zmniejszonym tarciu. Nie stosuje ich tylko 60% respondentów. Podobnie jak w przypadku łożysk fabrycznie regenerowanych, przyczyną takiej sytuacji są: brak potrzeby wymiany aktualnie używanych łożysk lub nieposiadanie na ich temat wystarczających informacji (tabela 1).
Popularni producenci
Z informacji uzyskanych od użytkowników łożysk wynika, że w zakładach najczęściej stosują produkty firm SKF i FAG. Warto podkreślić, że żaden inny producent nie był tak często wymieniony przez respondentów, jak ci dwaj. Pod względem popularności, kolejnymi firmami na liście użytkowników są FŁT Kraśnik, INA, NSK i Timken. Trochę mniejszym zainteresowaniem cieszą się produkty KOYO, NACHI, NKE, CX, ISKRA Kielce, NTN, a także ZKL. Użytkownicy stosują w zakładach również łożyska COMPLEX, IGUS, KINEX, McGill, SNR oraz ZVL.
Ponad 80% użytkowników jest zadowolonych ze współpracy z dostawcą łożysk. W ostatnim roku trzy czwarte z nich nie zrezygnowało ze stosowania łożysk jakiejś marki. Niestety pozostała grupa respondentów została „zmuszona” do takiego kroku. Na decyzję 16% wpłynął brak zaufania do jakości produktu. 7% było niezadowolonych z cen – stwierdzili, że są zbyt wysokie, a 5% nie podobała się niekorzystna polityka cenowa dostawcy. 2% użytkowników zraził brak informacji technicznych na temat łożysk (wykres 5).
Wymiany i awarie
Poprosiliśmy użytkowników, aby odpowiedzieli na pytanie, jak często wymieniają zainstalowane łożyska. Z analizy uzyskanych wypowiedzi wynika, że można ich podzielić na dwie grupy. Pierwsza wymienia łożyska, gdy „zachodzi taka potrzeba”, czyli gdy nastąpi już awaria używanych urządzeń lub zostaną wykryte zużycia w trakcie badań diagnostycznych. Druga grupa zastępuje stare łożyska nowymi profilaktycznie, zgodnie z planami napraw i postojów (tzn. w trakcie serwisowania/remontów głównych maszyn), lub po przepracowaniu przez nie określonej liczby godzin zalecanej przez producenta (zgodnie z dokumentacją techniczno-ruchową).
W łożyskach zużyciu ulegają najczęściej pierścienie wewnętrzne i zewnętrzne oraz ich bieżnie. Kolejnymi częściami, które często się psują, są koszyk łożyska oraz elementy ruchowe. Tego typu problemy spowodowane są niedogodnymi warunkami pracy łożysk (woda, sól, wilgoć, temperatura i środki chemiczne).
Zakup kontrolowany
Najbardziej popularnymi bodźcami wpływającymi na wybór łożyska według użytkowników są ich parametry techniczne i żywotność (96%). Drugim czynnikiem jest cena (52%). Dla klientów ważne jest też wsparcie ze strony dostawców (39%). Rzadko zwracają uwagę na energooszczędność (zmniejszony współczynnik tarcia) (wykres 6).
Kupując łożyska, użytkownicy biorą pod uwagę specyficzne wymagania aplikacji (jakość, niezawodność), wewnętrzną unifikację elementów i standardy zakładu, czas dostawy, a także łatwość montażu.
Dostawcy przypominają, że wybierając łożysko, należy zwrócić uwagę na dostosowanie środowiska pracy. Ważny jest również prawidłowy dobór łożyska do aplikacji, czyli nośność, prędkość, temperatura, czynniki korozyjne, pole magnetyczne.
Użytkownicy uważają, że nabyte przez nich łożyska powinny się zwrócić w ciągu roku. Zdarzają się też opinie, że priorytetem w trakcie kupna nowego łożyska jest brak kosztów związanych z przestojami linii technologicznych, szczególnie w okresie kampanii przerobowej (ograniczony czas dostępności surowca przerobowego i konieczność „wyrobienia” budżetu). Wtedy można powiedzieć, że produkt się zwrócił.
mgr inż. Izabela Cieniak
Adam Mizerski, prezes zarządu COMPLEX Logistic
Warunki pracy układu oraz kwestie budowy węzła łożyskowego narzucają zastosowanie konkretnego typu łożyska. Kiedy zostaną one określone, należy wybrać konkretną markę, która ma bezpośredni związek z jakością produktu. Ta z kolei najczęściej przekłada się na żywotność łożyska, a przez to na efektywność całego urządzenia.
Kluczowe jest precyzyjne określenie właściwych proporcji pomiędzy oczekiwanymi: obciążeniem, parametrami obrotowymi a żywotnością łożyska oraz kosztami związanymi z jego eksploatacją i wymianą. Jakość łożyska powinna być adekwatna do oczekiwań względem powyższego układu.
W łożyskowaniu prostych, niekoniecznie precyzyjnych maszyn czy urządzeń sprawdzają się z powodzeniem łożyska z niższej półki cenowej. Jest to o tyle istotne, że różnice w kosztach zakupu mogą sięgać kilkudziesięciu procent. W rozwiązaniach odpowiedzialnych, precyzyjnych, przy trudnych warunkach zabudowy i eksploatacji, uzasadnione będzie sięgnięcie po łożyska z najwyższej półki.
Kupujący powinien zwrócić uwagę na warunki gwarancji udzielanej przez producenta. Uznani producenci poza samym produktem oferują szeroki wachlarz dodatkowych korzyści, takich jak fachowy serwis, doradztwo techniczne czy kompleksowa obsługa posprzedażowa.
Jarosław Rudziński, SNR
Doświadczenia z eksploatacji łożysk w przemyśle wskazują na to, że najczęściej uszkodzeniom ulegają stacjonarne pierścienie łożysk. W zastosowaniach przemysłowych są to zwykle pierścienie zewnętrzne, na ich bieżniach w trakcie pracy łożyska dochodzi do ubytków materiału (złuszczenia).
Drugim najczęściej ulegającym uszkodzeniom elementem łożyska jest koszyk, który w przypadku nieprawidłowego ruchu obtaczania zaciera się i często ulega rozerwaniu, przy okazji niszcząc całe łożysko.
Jeśli chodzi o przyczyny awarii łożysk, to dominują tutaj błędy smarowania (ok. 60% uszkodzeń), a następnie błędy montażu łożysk.
Marek Bąkowski, starszy specjalista ds. technicznych, NSK Polska
Jeżeli łożyska toczne używane są w sposób właściwy, powinny przepracować przewidywany czas pracy wynikający z ich żywotności (trwałości zmęczeniowej). Jednakże łożyska często ulegają przedwczesnym uszkodzeniom wskutek błędów, których można uniknąć.
W przeciwieństwie do trwałości zmęczeniowej te przedwczesne uszkodzenia powodowane są przez niepoprawny montaż, niewłaściwe obchodzenie się, niewystarczające smarowanie, przedostawanie się obcych substancji lub niewłaściwe oddziaływanie cieplne. Dla przykładu jedną z przyczyn przedwczesnego uszkodzenia są zarysowania obrzeży, powodowane niewystarczającym smarowaniem, zastosowaniem niewłaściwego smarowania, wadliwym systemem smarowania, przedostaniem się obcych substancji, błędem montażu łożyska, nadmiernym ugięciem wałka lub kombinacjami tych przyczyn. Jeżeli znane są wszystkie warunki przed i po uszkodzeniu – włączając rodzaj aplikacji, warunki pracy oraz otoczenia – to po przeanalizowaniu natury uszkodzenia i jego prawdopodobnych przyczyn mogą być określone środki zaradcze. Skuteczne środki zaradcze zredukują liczbę podobnych uszkodzeń lub zabezpieczą przed ponownym ich wystąpieniem. Podsumowując, ważne jest pełne zbadanie maszyny, w której pracują łożyska, oraz warunków pracy i otoczenia pracy łożyska. Poniżej przedstawiamy reprezentatywne przypadki uszkodzeń łożysk: zatarcia, płatkowanie, złuszczanie, odłamania, pęknięcia, uszkodzenia kosza, wżery korozyjne, pełzanie, odkształcenia montażowe, przebarwienia, rysy i plamy.
Podstawowe środki ostrożności przy obsłudze łożysk to: utrzymywanie łożyska i otaczającej go przestrzeni w czystości; uważne obchodzenie się i przemieszczanie; stosowanie odpowiednich narzędzi; zapobieganie korozji.
Radosław Berłowski, dział sprzedaży firmy Albeco
Światowy rynek łożysk podlega ciągłym przemianom. Wyraźnie widoczne są procesy konsolidacyjne, z roku na rok rynek staje się coraz bardziej spolaryzowany. Spada znaczenie małych firm, średnie łączą się, by skutecznie konkurować ze światowymi liderami branży. W najbliższych latach procesy te będą postępować. W ostatnich latach daje się zauważyć również wzrost udziału w rynku producentów chińskich, którzy odnaleźli swoją grupę odbiorców, dla których niska cena jest decydującym kryterium. Niemniej jednak wysokiej jakości produkty uznanych marek nie tracą na znaczeniu, także one mają wierną grupę odbiorców, dla których niezawodność produktu odgrywa pierwszoplanową rolę. W ostatnim czasie firmy produkcyjne nierzadko przejmują zadania firm handlowych, tworząc własne sieci dystrybucji, poza produktami oferują także różnorodne usługi związane z szeroko pojętym utrzymaniem ruchu. Pojawia się pytanie: czy w takiej sytuacji rynkowej jest jeszcze miejsce dla firm handlowych? Na pewno.
Ich przewagą będzie z pewnością szerokość oferty, doskonała znajomość asortymentu więcej niż jednego producenta, a tym samym umiejętność dostosowania oferty do konkretnego zastosowania i jego wymagań. Nie bez znaczenia jest też indywidualne podejście do odbiorcy, szybkość reakcji na zapytanie oraz elastyczność, o którą trudno w przypadku światowych koncernów.
Łukasz Pasierbek, Zakład Ceramiki Specjalnej CERAMIT
Zajmujemy się łożyskami ceramicznymi. Występują one w różnych wersjach materiałowych oraz konstrukcyjnych. Kupując łożyska ceramiczne, trzeba sobie uświadomić, że nie jest to najlepsze łożysko na świecie. Łożyska ceramiczne są niezawodne, trwałe i uzasadnione ekonomicznie tylko i wyłącznie w prawidłowo dobranych aplikacjach. Zatem przy zakupie łożysk ceramicznych osoba sprzedająca powinna zrobić szczegółowy wywiad odnośnie warunków pracy łożyska, tj. prędkość obrotowa, temperatura i jej zmiana w czasie, obciążenie, atmosfera, materiały elementów współpracujących. W przeciwnym razie dobór łożyska będzie losowy, co wiąże się z ryzykiem awarii danego węzła łożyskowego, przestojem linii produkcyjnej czy nawet uszkodzeniem urządzenia. Warto zwrócić więc na to uwagę, zwłaszcza że koszt zakupu łożyska ceramicznego jest czasami kilkakrotnie wyższy w stosunku do stalowych odpowiedników.
Ważną sprawą, na którą warto również zwrócić uwagę klientów, jest rozróżnienie dwóch podstawowych rodzajów łożysk: łożyska hybrydowe i łożyska ceramiczne. W pierwszym przypadku są to łożyska z bieżniami stalowymi i ceramicznymi elementami tocznymi, w drugim zarówno bieżnie, jak i elementy toczne są wykonane z materiałów ceramicznych. Każdy z tych typów łożysk jest przewidziany do innych warunków pracy i jeżeli klient nie ma tej świadomości, to osoba sprzedająca powinna je rozwiać i zaproponować optymalne rozwiązanie dla danej aplikacji.
Autor: mgr inż. Izabela Cieniak
