W 2016 r. w 59% polskich firm MŚP z sektora przemysłowego wdrożono innowację. Przedsiębiorstwa te mają zdecydowanie rodzimy charakter, tworzone są i zarządzane przez Polaków. Od samego początku wiele z nich nastawia się na konkurowanie na rynku globalnym, a w tworzeniu innowacji prym wiodą sami pracownicy.
W kwietniu firma Siemens we współpracy z Ministerstwem Rozwoju zakończyła kompleksowe badanie „Smart Industry Polska 2017″. Ankiety przeprowadził Instytut Kantar Millward Brown. Wnioski z badania zostały zaprezentowane 8 maja podczas briefingu prasowego zorganizowanego w Centrum Prasowym PAP.
– Siemens dostrzega rosnący potencjał polskiego sektora przemysłowego bazującego na ekspansji małych i średnich przedsiębiorstw stopniowo przekształcających się w globalnych graczy – mówi Tomasz Haiduk, dyrektor branż przemysłowych, członek zarządu Siemens. – Pośród wielu branż w Polsce, które obecnie znajdują się na fali wzrostowej należy wyróżnić motoryzacyjną. Powstało w niej wiele firm zakładanych zazwyczaj przez ludzi młodych, które wyspecjalizowały się w tworzeniu urządzeń przeznaczonych do produkcji krótkich serii lub nawet pojedynczych części samochodowych. Przedsiębiorstwa te nie są już startupami, są małymi firmami inżynierskimi, które wykorzystały swoją szansę zaistnienia na rynku. Duże koncerny działające w branży zajmują się zwykle dostarczaniem rozwiązań na rynek masowy. Wejście małych firm z Polski w tę niszę zrewolucjonizowało rynek poddostawców. W krótkim czasie polskie zakłady produkcyjne wyrobiły sobie znaczącą pozycję w branży. Współpracujemy z około setką takich firm – dodaje Tomasz Haiduk.
MŚP są polskie i działają globalnie
Badaniem objęto 251 firm MŚP z branż przemysłu lekkiego i ciężkiego. Zdecydowana większość z nich to przedsiębiorstwa w całości z kapitałem polskim (89,6%), a zaledwie 10,4% opiera się w całości lub w części na kapitale zagranicznym.
Blisko 1/3 (28,7%) prowadzi swoją działalność poza Polską, konkurując globalnie na międzynarodowych rynkach zbytu – w większości w krajach Zachodniej Europy (75% spośród firm działających poza Polską). Aż 45,8% badanych przedsiębiorstw operujących poza granicami Polski działa w krajach UE nie należących do grupy krajów zachodnioeuropejskich, a 33,3% na rynkach spoza UE. Jeżeli dodać do tego fakt, że konkurentami firm działających na rodzimym rynku lokalnym są bardzo często zagraniczne koncerny, można stwierdzić, że polskie MŚP funkcjonują i odważnie działają na rynku globalnym, mierząc się z konkurencją z całego świata.
Innowacje pochodzą najczęściej od samych pracowników
W 37% przypadków do wdrożenia innowacyjnych rozwiązań i technologii dochodziło dzięki inspiracji powstającej w gronie pracowników firmy. Do wdrożenia innowacji produktowych najczęściej (77,9% przypadków) prowadziły prace podejmowane wewnątrz organizacji, chociaż w wielu przypadkach nie był to jedyny czynnik, dzięki któremu innowacja mogła zaistnieć. Znaczącą rolę w ich wdrażaniu (36,8%) odgrywał zakup nowego oraz ulepszonego sprzętu lub oprogramowania. W niektórych przypadkach (34,7%) wprowadzenie innowacji wynikało ze współpracy z kontrahentami. Współpraca z ośrodkami naukowymi to niestety bardzo rzadki rodzaj inspiracji przy wdrażaniu nowych technologii, metod produkcji lub zmian produktowych – jedynie 13,7% respondentów wskazało na to źródło. Pozyskiwanie niezależnych ekspertów także było rzadziej wymieniane (23,2%). Zakupy licencji, patentów, praw autorskich, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, know-how w wyniku których dochodziło do wdrożenia nowych produktów lub usług, to rzadkość wśród polskich MŚP – na ten środek wdrażania innowacji produktowych wskazuje zaledwie 6,3% respondentów. Przyczyną tak niskiej popularności tego sposobu może być czynnik związany z brakiem kapitału na rozwój.
Jednak barierami, na jakie napotykają firmy MŚP przy wprowadzaniu nowych technologii, wskazywanymi najczęściej przez właścicieli przedsiębiorstw, okazują się przede wszystkim trudności formalne i urzędowe. Na kolejnych miejscach znajdują się wspomniane ograniczone możliwości finansowania (33,9%), brak dostępu do wykwalifikowanych kadr (32,3%) czy obawa przed ryzykiem braku zwrotu z inwestycji (31,9%).
Respondenci, którzy wskazywali jako barierę we wprowadzaniu nowych technologii brak zachęt ze strony państwa, zapytani o swoje oczekiwania dotyczące czynników, które zmotywowałyby ich do modernizacji i innowacji, prawie w połowie (47%) opowiedzieli się za tym, by pomoc ta miała wymierny, finansowy charakter.
– Wzrost innowacyjności polskiego sektora MŚP i jego transformacja do poziomu Przemysłu 4.0 jest silnie uzależniony od stopnia dyfuzji wiedzy w zakresie możliwości niesionych przez rozwiązania Przemysłu 4.0 – mówi Jan Filip Staniłko, Zastępca Dyrektora Departamentu Innowacji w Ministerstwie Rozwoju. – Będzie on także uzależniony od poziomu kooperacji nie tylko pomiędzy przedsiębiorcami, lecz również pomiędzy sektorem prywatnym a ośrodkami badawczymi (dziś ten wskaźnik jest względnie słaby). Działania sektora publicznego, oprócz projektowania odpowiednich mechanizmów wspierających finansowanie zakupów i wdrożeń, powinny więc również koncentrować się na przedsięwzięciach edukacyjnych i integrujących. Dopiero takie kompleksowe podejście może gwarantować powodzenie – ten cel przyświeca nam przy organizacji Polskiej Platformy Przemysłu 4.0.
Modernizacja następuje przez automatyzację i robotyzację
Według respondentów technologiami dającymi największą przewagę konkurencyjną są automatyzacja i robotyzacja produkcji.
Najpowszechniej stosowanym obecnie rozwiązaniem wspierającym innowacyjność jest właśnie automatyzacja z wykorzystaniem pojedynczych maszyn. Takie rozwiązanie wdrożone zostało w 48,6% firm, a dalsze 10,4% przedsiębiorstw ma je w planach na najbliższy rok. Dla porównania robotyzacja całościowej linii produkcyjnej miała miejsce w 14,3% firm i pozostaje w najbliższych planach w 3,6% przedsiębiorstw. Systemy ERP wykorzystywane są w 39,8% firm, a planowane do szybkiego wdrożenia w 6,4%. Metodyka Lean Manufacturing stosowana jest w 37,5% i planowana do wprowadzenia w perspektywie roku w 8,8%, natomiast strategia zarządzania produkcją i podażą Just-in-Time odpowiednio, w 35,9% i 7,6%. Plany implementacji jakiegokolwiek z nowych rozwiązań z zakresu zarządzania produkcją zadeklarowano w 54,6% firm.
Sposób na pozyskiwanie wykwalifikowanych pracowników
Modernizacja i wdrażanie innowacji wymaga odpowiednio kwalifikowanych kadr. Przedstawiciele firm najczęściej, bo w 34% przypadków, twierdzili, że szczególnie poszukiwani są absolwenci szkół zawodowych, a więc wykwalifikowana kadra techniczna, zdobywająca już w trakcie nauki praktyczną wiedzę z uwzględnieniem specyfiki pracy zawodowej. Prawie tak samo poszukiwani są absolwenci politechnik i szkół wyższych. Tu również fakt zdobywania praktycznej wiedzy już na etapie kształcenia jest ważnym atutem dla pracodawcy.
Metodą na pozyskiwanie nowych kadr jest tzw. kształcenie dualne. Koncepcja włączenia się firm produkcyjnych w proces kształcenia zawodowego, poprzez np. ofertę praktyk studenckich lub zawodowych została przyjęta niemal jednogłośnie pozytywnie przez respondentów (93,6% wskazań) i aż 70,1% badanych opowiedziało się za zdecydowaną potrzebą takich działań. Pozytywne opinie na temat systemu kształcenia dualnego były jednolite w gronie wszystkich przedstawicieli firm, niezależnie od branży działalności, wielkości firmy czy struktury własności.
Udział przedsiębiorstw w kształceniu przyszłych specjalistów, co pozwala zdobywać wiedzę i umiejętności praktyczne dostosowane do wymogów i potrzeb przyszłych pracodawców, skraca okres adaptacji pracownika w miejscu pracy. Z perspektywy pracodawcy udział w kształceniu przyszłych kadr odgrywać będzie niebagatelną rolę w procesach przyszłej modernizacji firmy, zwłaszcza jeżeli uwzględni się fakt, że większość innowacji opiera się na działaniach prowadzonych wewnątrz firmy i dzięki kompetencjom pracowników.
Uzupełnieniem dla pozyskiwania nowych kadr kwalifikowanych do tworzenia innowacji są szkolenia aktualnie zatrudnionych pracowników. To właśnie szkolenia są najważniejszym czynnikiem (58,2%) prowadzącym do wprowadzania i rozwijania nowych technologii w firmach.
Źródło: Siemens
Najważniejsze wnioski z badań „Smart Industry Polska 2017”
- 56,2% badanych firm twierdzi, że stopień ich zaawansowania technologicznego jest tożsamy z poziomem innych firm na rynku. Przy czym rozkład odpowiedzi nie zależy istotnie statystycznie od tego, jak badani definiowali tło do porównań (inne firmy polskie, firmy z regionu, lub zagraniczne). Pogląd o równym poziomie zaawansowania technologicznego rzadziej wyrażali respondenci z najmniejszych firm (44,7%), jednak również w ich przypadku była to najczęściej wskazywana odpowiedź.
- W 2016 roku 58,6% firm wdrożyło innowacje. Najczęściej polegały one na wprowadzeniu zupełnie nowego lub znacząco ulepszonego produktu lub usługi (37,8% wskazań), bądź wykorzystaniu zupełnie nowej lub znacząco udoskonalonej metody lub technologii produkcji czy też dostawy (32,7% wskazań).
- 49% firm zatrudniających 10-49 osób zadeklarowało, że nie wprowadziło innowacji. Jednocześnie taką samą deklarację złożyło 46,9% firm, które nie prowadzą działalności gospodarczej poza granicami Polski oraz 54,1% firm, dla których punktem odniesienia jest najbliższa konkurencja z tego samego regionu.
- Najważniejszym motywem wdrażania innowacji w firmach są oczekiwania klientów. Taką odpowiedź wskazało 73,3% respondentów. Jednocześnie w blisko połowie firm (46,7%) innowacyjność jest elementem wewnętrznej polityki firmy i jest wpisana w jej misję. W 37% przypadków do wdrożenia innowacji doszło dzięki inspiracji, która powstała w gronie pracowników firmy. Można zatem mówić o znacznym zinternalizowaniu wartości jaką jest innowacyjność.
- W 77,3% firm zostało wdrożone przynajmniej jedno z nowych rozwiązań wspierających innowacyjność przedsiębiorstwa. Średnio wykorzystywanych jest około 4 typów technologii z tego obszaru. Przy czym najpowszechniejszym rozwiązaniem jest automatyzacja z wykorzystaniem pojedynczych maszyn, która została wdrożona w 48,6% firm. Jest to też rozwiązanie będące w planach wdrożeniowych w najbliższym roku w 10,4% badanych przedsiębiorstw. Ponadto plany wdrożenia nowych rozwiązań z zakresu zarządzania produkcją wskazało 54,6% firm, które deklarują wdrożenie średnio około 3 różnych nowych technologii.
- Według odpowiedzi respondentów technologią dającą największą przewagę konkurencyjną jest automatyzacja i robotyzacja produkcji. Jednocześnie w znaczącej części przypadków nowoczesne technologie w widoczny sposób przyczyniają się do poprawy funkcjonowania firm. Chodzi tu przede wszystkim o obszar poprawy jakości oferowanych produktów lub usług (66% wskazań), zwiększenia wydajności (58,8%) czy efektywności produkcji (57,2%).
O badaniu
Badanie zrealizowane zostało w marcu oraz kwietniu 2017 roku dla firmy Siemens Sp. z o.o., przez Instytut Kantar Millward Brown. Badanie przeprowadzono na ogólnopolskiej próbie przedsiębiorstw MSP z branży przemysłowej, prowadzących działalność produkcyjną na terenie Polski, to znaczy posiadających działający w Polsce zakład lub zakłady produkcyjne. Badanie zrealizowano na próbie 251 firm MŚP, w ramach, której, ze względu na potrzebę analiz w firmach różnej wielkości, zadbano o odpowiedni udział mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, w liczbie N=75 – mikro firmy (1-9 osób zatrudnionych), N=100 – małe firmy (10 – 49 zatrudnionych) oraz N=75 – średnie firmy (50 – 249 zatrudnionych).
Respondentami w badaniu byli decydenci lub kompetentni informatorzy w zakresie wdrażania innowacji lub nowych technologii w firmie, np. dyrektorzy lub kierownicy do spraw produkcji, rozwoju lub – w przypadku mniejszych firm – osoby z dyrekcji lub zarządu firmy.
Celem badania było zebranie opinii od przedstawicieli mikro, małych i średnich firm produkcyjnych na temat adaptacji rozwiązań technologicznych, zarówno w procesach produkcyjnych, komunikacyjnych, jak i zarządzania informacją oraz identyfikacja barier w zakresie adaptacji innowacji.
Badanie zrealizowane zostało metodą pre-aranżowanych wywiadów, realizowanych techniką CATI (Computer Assisted Telephone Interviewing), czyli wywiadów telefonicznych wspomaganych komputerowo, podczas których ankieter prowadzi rozmowę z respondentem korzystając z pomocy komputera wyposażonego w specjalistyczne oprogramowanie.
